Cumhurbaşkanı Tufan Erhürman, Gazimağusa İlahiyat Koleji ile ilgili protokolü görüş almak üzere Anayasa Mahkemesi’ne gönderdi.
Cumhurbaşkanı Tufan Erhürman’ın konuyla ilgili açıklaması şu şekilde:
Kıbrıs Türk halkının kültürünün ve yaşam tarzının laiklik ve din ve vicdan özgürlüğü konusunda bir sorun yaşanmasına müsait olmamasına, bu ülkede bu konuda bir sorun bulunmamasına karşın, uzunca bir süreden beri çeşitli vesilelerle konu bir sorun olarak gündeme gelmekte ve bu durum halkımız arasında aslında hiçbir zemini olmayan bölünmelere, ayrışmalara yol açma riski taşımaktadır.
Konu, kısa bir süre önce okullarımızla ilgili bir tüzük vesilesiyle ciddi tartışmalara yol açmış ve bir dava yoluyla Anayasa Mahkememize taşınmıştır. Söz konusu olayda yaşanan ayrışmaların çocuklarımıza ve onların eğitim hakkına yansıması, halkımızın çok geniş kesimlerinde de, göreve gelmeden önce defalarca belirttiğim gibi bende de derin üzüntüye yol açmıştır.
Anayasa Mahkememizin kararından sonra konuyla ilgili tartışma sorunsuz bir biçimde kapanmıştır. Ancak benzer tartışmalar, bu kez de, “2023 Yılı Türkiye Cumhuriyeti Hükumeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükumeti Arasında İktisadi ve Mali İşbirliği Anlaşması”na atıfla 5.10.2023 tarihinde imzalanan “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükumeti ile Türkiye Cumhuriyeti Hükumeti Arasında Gazimağusa İlahiyat Koleji Yapım Projesi Protokolü”ne ilişkin Onay Yasası’nın Protokol’ün imzalanmasından 2 yıl sonra Cumhuriyet Meclisi’nin gündemine getirilmesi dolayısıyla yaşanmıştır.
Her şeyden önce söylemek zorundayım ki herhangi bir uluslararası antlaşmanın/protokolün imzalanmasından iki yıl gibi uzun bir süre sonra Meclis’in gündemine getirilmesi uluslararası antlaşmalar konusunda gösterilmesi gereken özene uygun değildir.
Daha önce Hükumet’e ilettiğim gibi, imzalanacak uluslararası antlaşmalar ve protokollerin, demokratik usuller, yürütme içerisindeki diyalog ve istişare mekanizmasının doğası ve KKTC’nin uluslararası saygınlığının korunması konusundaki ortak görev doğrultusunda, imzalanmadan önce Cumhurbaşkanlığı ile de paylaşılması izlenmesi gereken en doğru yoldur.
Bu yolun izlenmesi, tüm yasalarda olduğu gibi onay yasalarında da son imza sahibi olan Cumhurbaşkanlığı aracılığıyla uluslararası antlaşmaların KKTC’nin devlet ciddiyetiyle ve saygınlığıyla bağdaştırılması güç biçimde sık sık Anayasa Mahkemesi’ne taşınması veya Meclis’e geri gönderilmesi ihtimalini son derece zayıflatacağından tercihe şayandır.
Bugün, 2023 yılında Beşinci Cumhurbaşkanı döneminde imzalanan bir Protokol’ün 2025 yılında Meclis’ten geçirilerek yeni seçilen Altıncı Cumhurbaşkanı’nın önüne gelmiş olması, KKTC’nin devlet ciddiyetini ve Protokol’deki diğer taraf ülke olan Türkiye Cumhuriyeti nezdindeki saygınlığını hiç arzu etmediğim şekilde zedeleme riski taşımaktadır.
Benzer biçimde, KKTC Hukuku’na göre bir uluslararası antlaşmada veya protokolde yer alması şaşkınlıkla karşılanacak şekilde, bazı önemli maddelerin yazılışında anlamı sorgulatacak ciddi dil hatalarının bulunması, bir kişinin bir Vakıf’a taşınmaz mal bağışının ve özel kişi-Vakıf-Milli Eğitim Bakanlığı arasındaki ilişkilerin bir uluslararası antlaşmada/protokolde yer alması/düzenlenmesi, KKTC’de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından değil, başka bakanlıklar tarafından yapıldığı bilinen işlerin Milli Eğitim Bakanlığı tarafından taahhüt edilmesi, KKTC’de Hala Sultan İlahiyat Koleji’nde uygulanan eğitim ve öğretimdekinden farklı bir müfredattan söz edilip edilmediği konusunda soru işareti yaratmaya müsait ifadelerin Protokol’de yer alması gibi unsurlar da, KKTC tarafının Protokol’ün hazırlanma aşamasında gerekli ön çalışma konusunda yeterli dikkat ve özeni göstermediğini düşündürmektedir.
Meclis’te ve kamuoyunda konuyla ilgili tartışmalar temelde iki eksende yürütülmüştür. Bunlardan birincisi yerindelik, ikincisi ise Anayasa’ya uygunluk başlığı altında incelenebilir. Meclis’te özellikle muhalefet milletvekilleri eğitimde ciddi alt yapı eksikliklerine ve sistem sorunlarına değinerek eğitimde önceliğin böyle bir uluslararası antlaşma/protokol olmadığını dile getirmiş olsa da, bu konu yerindelik tartışmasına ilişkindir ve karar sonuç itibarıyla Meclis’in çoğunluğu tarafından verilir. Dolayısıyla Meclis’teki oy çokluğu bu konudaki karara ulaşılmasını sağlamış ve hükumet bu konudaki sorumluluğu üstlenmiştir.
Tartışmaların ikinci ekseni ise Anayasa’da yer alan laiklik ilkesine ve egemenliğe ilişkin düzenlemelere aykırılığa ilişkindir. Yerindelik konusunda son karar merci Cumhuriyet Meclisi, Anayasa’ya uygunluk konusunda son karar merci ise Anayasa Mahkemesi’dir.
Anayasa’nın 90. maddesine göre usulüne uygun olarak yürürlüğe girmiş uluslararası antlaşmaların dava yoluyla Anayasa Mahkemesi önüne götürülemeyeceği açıktır. Dolayısıyla Cumhuriyet Meclisi’nde ve kamuoyunda yukarıda belirttiğim gibi ayrışmalara yol açan bu konunun Cumhurbaşkanı’nın imzasından sonra dava açma hakkı çerçevesinde Anayasa Mahkemesi’ne götürülmesi hukuken mümkün değildir.
Bu durum, Anayasa’ya aykırılıkla ilgili bir iddianın Anayasa Mahkemesi’nce sonuçlandırılamaması sonucunu doğurmaktadır ki bu koşullar altında kamuoyunda tartışmaların ileriye taşınması, ayrışmaların derinleşmesi ve Protokol’ün uygulanmasının çeşitli aşamalarında sürekli yeniden gündeme gelmek suretiyle çocuklarımıza sirayet etme, onların eğitim haklarının sekteye uğramasına yol açma riski taşımaktadır.
KKTC Anayasası, Cumhurbaşkanı’na, başka bazı anayasalarda bulunmayan, bu tip durumlarda da kullanılabilecek ve tartışmaları büyümeden sonlandırma işlevi görebilecek bir yetki vermiştir. Anayasa’nın 146. maddesine göre, “Cumhurbaşkanı, bir yasayı veya herhangi bir yasanın herhangi belli bir kuralını veya Cumhuriyet Meclisinin herhangi bir kararını yayımlamadan önce, bu Anayasanın herhangi bir kuralına aykırı veya ona uygun olup olmadığı konusunda görüşünü bildirmek üzere Anayasa Mahkemesi’ne sunabilir”.
Anayasa Mahkememiz, konuyla ilgili bir görüşünde, uluslararası antlaşmaların/protokollerin onay yasalarının da imzalanmadan önce Cumhurbaşkanı tarafından Anayasa’nın 146. maddesi çerçevesinde, görüş almak için Anayasa Mahkemesi’ne götürülebileceğini belirtmiştir.
Bununla birlikte bir kez daha açık biçimde vurgulamalıyım ki, bu söyleyeceğim tüm yasalar için geçerli olmasa da, uluslararası antlaşmaların (onay yasalarının) Cumhurbaşkanı tarafından Anayasa Mahkemesi’ne görüş için de olsa götürülmesine gerek kalmaması, KKTC devletinin ciddiyeti, saygınlığı ve devletlerarası ilişkiler açısından ideal olandır.
Dileğim, Cumhurbaşkanlığı dönemimde, daha önce de belirttiğim gibi, hükumetlerin, bu noktaları da dikkate alarak, uluslararası antlaşmalar söz konusu olduğunda imzadan önce Cumhurbaşkanlığı ile istişare ve diyalog içinde çalışmaları ve imzalanan uluslararası antlaşmaları önümüzdeki örnekte olduğu gibi iki yıl sonra değil, imzalandıktan sonra makul süre içerisinde Cumhuriyet Meclisi’ne ve ardından da Cumhurbaşkanı’nın imzasına sunmalarıdır.
Yukarıda da belirttiğim gibi, önümüzdeki uluslararası antlaşma Meclis gündemine getirildiğinde, Meclis’te de kamuoyunda da ciddi tartışmalara ve ayrışmalara yol açmış ve daha önce yaşanan ayrışmaları yeniden alevlendirmiştir. Konu yine çocuklarımızın eğitim hakkıyla ilgilidir ve Protokol’ün uygulanması, hayata geçirilmesi, Protokol’de yer alan okulun açılması ve eğitime başlaması aşamalarında da benzer sorunları yaratma ihtimali vardır.
Anayasa’nın 102. maddesinin (1). fıkrasına göre Cumhurbaşkanı, “toplumun birliğini ve bütünlüğünü temsil eder” ve aynı maddenin (4). fıkrasına göre “Cumhurbaşkanı görevlerini tarafsız olarak yerine getirir”. Halkımız içerisinde sert ayrışmalara yol açan böyle bir konuda Anayasa’ya aykırılık iddiaları varken ve bu iddialar çerçevesindeki tartışmalar ileride çocuklarımız açısından ciddi sorunlar yaratma riski taşırken, Anayasa’ya uygunluk konusunda kendi kişisel görüşümle yetinerek irade beyan etmeyi doğru bulmamaktayım.
Anayasa’ya uygunluk konusunda ülkemizde en yetkili merciin Anayasa Mahkememiz olduğunda kuşku yoktur. Bu şartlar altında Protokol’ün imzalanmasıyla Meclis’e sunulması arasında geçen iki yıla oranla son derece kısa sayılabilecek bir gecikmeyi göze alarak Anayasa Mahkememizin görüşünü almak ve bu tartışmaları ve ayrışmaları, daha fazla büyümeden ve geleceğe taşımadan önlemeye çalışmak izlenebilecek en akl-ı selim yol olarak görülmektedir.
Anayasa Mahkememiz tarafından bu konuda verilecek görüş belirleyici olacağından, ileride çocuklarımız üzerinden tartışma yaratma ve eğitim hakkını sekteye uğratma potansiyeli de ortadan kalkacak, Anayasa’nın Cumhurbaşkanı’na verdiği “Cumhuriyet Anayasası’na saygıyı, kamu işlerinin kesintisiz ve düzenle yürütülmesini” sağlama görevine de uygun bir yöntem seçilmiş olacaktır.
Bu düşünceler doğrultusunda, bugün, Anayasa’nın 146. maddesindeki yetkimi kullanarak, “2023 Yılı Türkiye Cumhuriyeti Hükumeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükumeti Arasında İktisadi ve Mali İşbirliği Anlaşması”na atıfla 5.10.2023 tarihinde imzalanan “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükumeti ile Türkiye Cumhuriyeti Hükumeti Arasında Gazimağusa İlahiyat Koleji Yapım Projesi Protokolü”ne ilişkin Onay Yasası’nı, yayımlamadan önce, Anayasa’nın herhangi bir kuralına aykırı veya ona uygun olup olmadığı konusunda görüşünü bildirmesi için Anayasa Mahkemesi’ne sunmuş bulunuyorum.
Kamuoyuna saygıyla duyurulur.
