ABD’nin 16 eyaletinde görev yapan başsavcılar, Trump yönetiminin Ulusal Bilim Vakfı’nın (NSF) araştırma fonlarını kesen ve yeni sınırlamalar getiren politikalarına karşı federal mahkemede dava açtı.
Eyaletler, bu değişikliklerin yasadışı olduğunu ve Amerikan bilimsel altyapısına ciddi zarar verdiğini savunuyor.
NSF, nisan ayında yaptığı açıklamada, çeşitlilik, kapsayıcılık, eşitlik ve dezenformasyonla mücadele alanlarındaki yüzlerce araştırma fonunu durdurduğunu duyurmuştu. Şu ana kadar 1.753 hibe programı iptal edildi; toplam iptal edilen fon miktarı 1,4 milyar dolara ulaştı.
Ayrıca vakıf, araştırmacıların harcamalarına ilişkin dolaylı giderler için yüzde 15’lik bir üst sınır getireceğini açıkladı. Bu kalem, laboratuvar kullanımı, güvenlik önlemleri ve ekipman gibi temel bilimsel faaliyetleri içeriyor. Ancak bu sınırlandırma, şu an için 13 Haziran’a kadar askıya alındı.
Dava, New York Başsavcısı Letitia James ve Hawaii Başsavcısı Anne Lopez liderliğinde açıldı. James’in ofisinden yapılan açıklamada, yeni politikaların “ulusal güvenliği, ekonomiyi ve halk sağlığını tehdit edeceği” vurgulandı.
Eyaletler, Trump yönetiminin Kongre’nin NSF’ye verdiği çeşitliliği artırma misyonunu yasa dışı şekilde yok saydığını belirtiyor.
Yasaya göre NSF’nin temel stratejilerinden biri, bilim ve mühendislik alanlarında kadınların ve temsil edilmeyen grupların katılımını artırmak. Eyaletler, bu yetkinin Başkanlık kararnameleriyle değil, Kongre kararıyla değiştirilebileceğini savunuyor.
Trump’ın yürürlüğe koyduğu kararname, DEIA projelerini ve “dezenformasyonla mücadele” başlıklı çalışmaları, ifade özgürlüğünü ihlal edebilecek girişimler olarak nitelendiriyor. Bu kapsamda bilimsel özgürlük ile siyasi müdahale arasındaki çizgi giderek bulanıklaşıyor.
NSF ile çalışan birçok araştırmacı, kurum, akademik dernek yeni politikaların bilimsel süreci sekteye uğrattığını söylüyor. Davaya gerekçe olan gelişmelerin ardından NSF Başkanı Sethuraman Panchanathan da görev süresinin bitmesine 16 ay kala istifa etti.
Trump yönetimi ayrıca NSF bütçesinde yüzde 55’lik kesinti öngören bir teklifi de gündeme aldı. Bu kesintiler, kitlesel işten çıkarmalar ve bilimsel faaliyetlerin durmasıyla sonuçlanabilir.
