Uluslararası Şeffaflık Örgütü kriterlerine göre hazırlanan “Kuzey Kıbrıs’ta Yolsuzluk Algısı 2021 Raporu” sonuçları açıklandı. Rapor, KKTC’de her geçen yıl yolsuzluk algısının daha da arttığını gösterirken, çalışmada ortaya çıkan veriler, KKTC’nin az gelişmiş ülkeler sınıfında yer aldığına işaret ediyor.
Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) Kıbrıs Ofisi ile akademisyenler Ömer Gökçekuş ve Sertaç Sonan tarafından hazırlanan yolsuzluk algısı raporu Remzi Kitabevi’nde düzenlenen bir toplantıyla açıklandı. FES Kıbrıs Direktörü Hubert Faustmann, raporun sunuşu öncesinde yaptığı açıklamada, yolsuzluk ve iyi yönetişim zafiyetinin kuzeyde ciddi bir sorunu teşkil ettiğini belirtti. Faustmann, bu çalışmayı “yolsuzlukla mücadeleyi” teşvik için yaptıklarını belirtirken, “Raporun yazarları Ömer Gökçekuş ve Sertaç Sonan’ın çıkardığı mükemmel çalışma sayesinde Kıbrıs’ın kuzey kesimindeki yolsuzluğun aktörleri, mekanizmaları ve özelliklerine dikkat çekilmekle kalınmamış, aynı zamanda Kıbrıs Cumhuriyeti, Yunanistan, Türkiye ve Malta gibi ülkelerle karşılaştırılabilir bulgular ortaya konulmuştur” dedi.
Raporu akademisyen Sertaç Sonan sunarken, önceki yılla kıyaslandığında, ülkenin skorunda 8 puanlık bir düşüş ve buna bağlı olarak sıralamada 36 basamaklık bir kötüleşme görüldüğüne dikkati çekti. Bu düşüş hem uzmanlardan hem de iş insanlarından gelen skordaki verilerden kaynaklandığını belirten Sonan, “Ülkemizin geçen seneki skoru, komşumuz Türkiye’nin skorunun 4 puan gerisindeyken, bu yıl Türkiye’nin 10 puan gerisine düşmüştür. Ülke skorumuz, geçen seneye göre 4 puanlık düşüşle 53 skoruna sahip olan güney komşumuzun skorunun da oldukça gerisindedir” şeklinde konuştu.
180 ÜLKE İÇİNDE 140’INCI SIRADAYIZ
Çalışmada, Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün (TI) Küresel Yolsuzluk Barometresi (CPI) anketinde kullandığı soruların bazıları iş insanlarına yöneltilirken, yolsuzlukla mücadele bağlamında kurumsal altyapısıyla ilgili sorular (EIU ve SGI), kamu sektörünü çok iyi bilen eski bürokratlara soruldu.
Ortaya çıkan sonuçlar, KKTC’de yolsuzluğun yaygın olduğu, yolsuzluğu önlemeye yönelik kurumsal altyapının ise yetersiz kaldığı algısının hâkim olduğunu gösteriyor.
İş insanları ve uzmanların sorulara verdiği yanıtlar bir araya getirildiği zaman KKTC’nin TI-CPI 2021 skoru 100 üzerinden “28” olarak hesaplandı. (0-100 ölçeğinde, sıfır yolsuzluğun çok yüksek olduğuna, 100 ise yolsuzluğun hiç bulunmadığına işaret ediyor.)
Bulunan bu skor (28) Uluslararası Şeffaflık Örgütü tarafından bu yılın başında yayınlanan 2021 yılına ait listedeki 180 ülkenin ortalaması olan 43’ün oldukça altında kalırken, sıralamada KKTC’yi 180 ülke arasında bizi 140’ıncı sıraya yerleştiriyor.
YOLSUZLUK RAPORUNUN DİKKAT ÇEKİCİ NOKTALARI
1) Yolsuzluk yaygındır ve ciddi bir sorundur: Ankete katılan iş insanlarının %96’sı KKTC’de rüşvet ve yolsuzluk olduğunu düşünmektedir. Dahası, %76’sı yolsuzluğun ‘çok ciddi bir sorun’ olduğu kanaatinde.
2) Yolsuzluk en fazla kamuya ait taşınmazların kullandırılmasında gerçekleşmektedir: Rüşvet ya da el altından fazladan ödeme yapmanın’ en yaygın olduğu üç işlem şöyle: Katılımcıların %74’ü ‘kamuya ait arazi ve binaların tahsisi ve kiralanması’ işlemlerinde rüşvetin çok yaygın olduğunu düşünüyor. Bunu ‘kamu ihaleleri ve izinler’ (%64) ve ‘teşvikler’ (%61) takip ediyor.
3) Yaklaşık her 10 iş insanından dördü (%41) fiilen rüşvet verdiğini söyledi.
4) Ankete katılanların %74’ü kamu kaynaklarının bakanlar/yetkililer tarafından kişisel ya da partisel amaçlarla ‘çok yaygın’ şekilde kötüye kullanıldığını düşünüyor. Siyasetçiler yolsuzluğun ‘çok yaygın’ (%78) olduğu grup olarak görülüyor.
5) İş insanlarıyla yapılan ankette, ‘yolsuzluk ve usulsüzlüklerle mücadele etmesi ya da bunları ifşa etmesi gereken kurumlar’ başarılı değil.
6) Ankete katılanların sadece %2’si yolsuzlukla mücadelede Hükümeti ‘çok başarılı’ bulurken, %87’si ‘çok başarısız’ buluyor.
7) %77’lik büyük bir kısım, ‘Seçmenlere belirli bir şekilde oy kullanmaları için para ödenmesi ya da özel bir menfaat vaat edilmesinin’ sıklıkla gerçekleştiğini düşünüyor.
İş dünyası siyaset ilişkisi de son derece sıkıntılı:– %74’ü; ‘Şirketlerin kârlı devlet ihalelerini kazanabilmek için sıklıkla para veya bağlantılarını kullandığını,
– %67’si; ‘büyük şirketlerin vergilerini ödemekten kaçınmasının’ sıklıkla karşılaşılan bir durum olduğunu,
– %70’i; Hükümetin ‘büyük ölçüde, sadece kendi çıkarını düşünen, birkaç büyük çıkar grubu tarafından yönetildiğini’ söylüyor.
9) Yolsuzluğa karışan yetkililerden hesap sorulmuyor: Katılımcıların %77’si yolsuzluğa karışan yetkililere karşı gerekli cezai işlemlerin yapılmadığı fikrinde.
10) Yolsuzluğa karşı tolerans yok: Çalışmada, ‘İyi hizmet verdiği sürece, hükümetin yolsuzluğa bulaşması kabul edilebilir bir şeydir’ ifadesine katılmadığını söyleyenlerin oranı %92’ye ulaşıyor.
